Einde van de "middeleeuwen"

Waarom begonnen belangrijke historische verschijnselen zoals de renaissance en humanisme, die traditioneel gepaard gaan met het "einde" van de "middeleeuwen" op het Italiaanse schiereiland en niet in een andere regio van Europa?

Door: N. A. Dias Muniz

Dat is duidelijk geen simpele vraag en daarom zal het ook geen eenvoudig antwoord hebben: er waren een aantal zeer belangrijke factoren die sterk wogen ten gunste van "Italiaans pionierisme"; ten eerste hebben we het feit dat Italië in West-Europa de plaats was die het best had bewaard nalatenschap en herinnering aan reeds bestaande klassieke tradities (daar was bijvoorbeeld een van de plaatsen waar Latijn het minst leed onder de "besmetting" van barbaarse talen, of regionale manieren), tot zover de wieg zijn, en lange tijd het hoofdkwartier van het Romeinse Rijk, als het later groter is nabijheid van de Arabische en Byzantijnse rijk, die voor een reeks historische gebeurtenissen (zoals het grotere behoud van het gebied en een stabieler stedelijke leven) veel meer van de kennis van het klassiek en Hellenistisch Griekenland en zelfs van het Keizerlijk en Republikeinse Rome zelf hadden bewaard!

Venetië bijvoorbeeld was veroverd door het Byzantijn praktisch na de stichting, oorspronkelijk gemaakt door oud Romeinse schiereilanden, die vervolgens naar de moerasachtige eilanden vluchtten op zoek naar hun toevlucht tegen de meedogenloze barbaarse invasies van het vasteland, toen geleid door de struisvogelharen; lange tijd niet alleen de serene stad was, net als de hele Venetiaanse regio rond de Adriatische Zee, een van de meest westelijke provincies van het Romeinse Rijk van het oosten, met kennis, gewoontes en praktijken die tot dan toe alleen in het oosten waren bewaard (de architectuur van de prachtige basiliek van Saint Marcos doet laat ons niet liegen over dat feit).

Evenzo werden de eilanden Sicilië en Malta direct gedomineerd door de Arabieren, die op hun beurt, en vanuit daaruit, naast het brengen van de oude kennis van het klassieke verleden, een aantal nieuwigheden op het schiereiland introduceerden zoals zijde, katoen, suiker, rijst en papier, dus als kompas, buskruit, klinknagel en slavenarbeid uitgevoerd door zwarte Afrikanen, dat wil zeggen, deze (de Arabieren) dienden uiteindelijk als "brug", zowel commercieel als cultureel tussen het Oosten (vooral India en China) en het Westen (de Europese feodale wereld).

Een andere belangrijke factor, "cruciaal" zou ik zeggen, was de kruistochten, Italië, met zijn centrale positie in de Middellandse Zee was het belangrijkste uitgangspunt voor christelijke ridders uit heel Europa op weg naar het "Heilige Land" en later naar Syrië en Egypte, evenals het belangrijkste "eindpunt" hiervan Bij terugkeer uit hun staten daar, daarom was deze hele regio (die Winston Churchill "de onderbuik van Europa" noemde) het nieuwste concentratiecentrum, niet alleen van de zogenaamde "laatste innovaties" als die van nieuwe kennis tot dan geheim gehouden, dus was het te danken aan de kruisvergangen voornamelijk van het Italiaanse grondgebied, dat voor het eerst de Europeanen contact hadden met de vervaardiging van poeder, of met de vervaardiging van zijde, en niet alleen met het "afgewerkt product", dat hun contact met hen volledig revolutioneerde.

In dit verband zag Italië zichzelf als de nieuwe "culturele keten van het westen", waar oude herstelde kennis en de nieuwe wetenschappen van het Oosten met grote kracht werden gemengd en tegelijkertijd de incubator van een nieuwe business class, veel dynamischer en ambitieuzer, zouden zij zijn de toekomstige funders van grote kunstenaars, wetenschappers en renaissancedenkers (... ) .

Behalve dat het een zeer gunstige geografische positie had, de klassieke tradities beter had bewaard dan de andere regio's van West-Europa en een nieuwe opkomende bourgeoisie herberde, was Italië ook het hoofdkwartier van de Katholieke Kerk, een zeer machtige en extreem rijke instelling, alsof het niet genoeg was was nog de hoofdhouder van de klassieke kennis die in het westen in puin was achtergelaten, nadat de grote bourgeois families (met speciale nadruk op Medici) de Pausen, kardinalen en de grote religieuze orden de grote sponsors (de "patrons") van de heropleving waren (laten we zien welke werken zo De Sixtijnse Kapel, de Pietá en het Laatste Avondmaal werden allemaal in opdracht en gefinancierd door een prominent kerklid).

Observatie. Deze extreme nabijheid van het hoofdkwartier van de Katholieke Kerk, ondanks positieve, de eerdere, werd uiteindelijk een extreem beperkend element in de loop der tijd; in die zin de min of meer hedendaagse bewegingen van de Protestantse Reformatie (die zich voordoen in het huidige Duitsland en Zwitserland) en vervolgens de tegenhervorming, architectonisch als antwoord op deze door de kerk zelf, tijdens de Raad van Latron, "dood" ze geleidelijk de heropleving ten gunste van de Barok (artistieke, esthetische en literaire beweging meer gewijd aan de oude middeleeuwse waarden, zoals bijvoorbeeld theocentrisme), naast het zwaar onderdrukken van sommige filosofen en humanistische denkers, daarna belast als "keteretici", zoals Giordano Bruno en Tommaso Campanella, om maar twee voorbeelden te noemen (... ) .

Opmerking: in dezelfde zin kunnen we niet anders dan zeggen dat de geografische positie, die aanvankelijk voordelig was voor Italië, plotseling in een groot nadeel werd, zodra de Turken Constantinopel veroverden en de toegang van Christenen tot de handel met het Oosten via de Middellandse Zee blokkeerden, werd de rijkdom geleidelijk verhuisde naar de Europese havens van de Atlantic, eerst op het Iberisch Schiereiland, daarna in Frankrijk, Engeland en Nederland, die immers zeer beïnvloed door het "Italiaanse humanisme" (dolce stil nuovo) toen de grote hoofdagonisten van de Westerse cultuur werden, dat over de auspiciën van iets dat zelfs dat moment Italië heeft nog nooit een moderne nationale staat gehad, gecentreerd in de figuur van de koning.

Observatie. Het is de moeite waard te benadrukken dat Frankrijk, Engeland en Nederland mettertijd een groter niveau van culturele ontwikkeling hebben bereikt doordat ze zich in meer of mindere mate hebben bevrijd van de onderdrukking die door de Katholieke Kerk wordt bevorderd, zowel via de reeds aangehaalde politieke weg (centralisatie van macht) en via het religieuze pad (totale acceptatie) of gedeeltelijk aan het protestantisme).

Leestip:

Geschiedenis van de westerse beschaving: Van holbewoner tot atoombom. Vol. I. Edward M. Burns Editorial Globe 4 en. In 1977.