De Beuk

 De beuk, een mooie boom. De Latijnse naam is Fagus sylvatica. De beukenfamilie wordt ook wel napjesdragersfamilie (Fagaceae) genoemd. Wat een leuke naam hè. Sylvatica betekend bos. De napjesdrager uit het bos.

De boom kan wel meer dan 40 meter hoog worden. Hij komt oorspronkelijk uit Midden-Europa, West-Rusland en de Kaukasus.

De stam is glad, naarmate hij ouder wordt krijgt hij wel groeven. De noten zijn klein en driehoekig en zitten in een stekelig, behaard omhulsel, beukennootjes genoemd.

In de bachbloesem wordt hij wel gebruikt. Het stimuleert verdraagzaamheid bij mensen met een arrogante, overdreven kritische houding naar anderen.

In het vroege voorjaar kun je de jonge blaadjes eten, net als bij de berk. Je kunt er een drank, bijvoorbeeld een likeur van maken. De blaadjes van de beuk voelen heel erg zacht aan. Het blad is urinedrijvend.

De teer die door destillatie uit het hout wordt gewonnen wordt Oleum fagi empyreumaticum genoemd, soms ook wel Pix fagi. Deze werd vroeger gebruikt bij verschillende huidaandoeningen en tegen jicht en reuma in de vorm van massagemiddel of als zalf. Net als berkenteer.

Beuken worden veel in hagen geplant. Omdat de beuk in symbiose met een schimmel (mycorrhiza) leeft mogen de wortels van het plantgoed nooit schoongespoeld worden en mag direct na het planten niet te overvloedig water gegeven worden. Hier komen ook geen beukennootjes aan omdat de haag teveel gesnoeid wordt, ze groeien pas op oud hout.

Een oud Veluwse gezegde, dat betrekking heeft op inslagen van de bliksem en de beschermende werking van de beuk: “De eiken moet je wijken, de beuken moet je gebreuken”. Het gaat dan om het wortelstelsel. Wanneer een bliksem in een eik slaat, wordt de kracht niet zoals bij een beuk diep in de grond afgevoerd; je staat dus bij een overval van onweer met bliksem, veilig(er) onder een beuk dan onder een eik. Enige wetenschappelijke onderbouwing is helaas (nog) niet voorhanden.

Een beukenboom houdt niet van zon op zijn stam. Dit komt omdat hij een dunne bast heeft en dan zonnebrand oploopt. Daarom zie je bij een alleenstaande beuk zo’n mooi groot takkenstelsel.

Als de beuk voor het beukenhout gebruikt wordt, moet deze echter veel jonger gekapt worden, omdat het hout anders onbruikbaar wordt door verkleuring en aantasting door schimmels. Het hout kan voor allerlei producten gebruikt worden zoals speelgoed (omdat het nauwelijks splintert), meubilair en parket. Het is niet geschikt voor gebruik buiten of in natte ruimtes, omdat het hout dan snel zwart verkleurt.

De beuk is een grote sterke wensboom. Een manier om hier gebruik van te maken is in een beukenstok wensen te kerven, de stok te begraven en achter te laten. Door hout of blad van de beuk bij je te dragen kunnen creatieve vermogen versterkt worden. In de magie hoort de beuk bij Saturnus en is zij een vrouwelijke identiteit.

Je kunt voor het slapen gaan ook wat stukjes hout ervan verbranden. Stel een vraag waar je antwoord op wilt hebben, adem een beetje van de rook in voor inzicht in je vraag, ga vlak erna slapen, mogelijk dat je nog meer antwoorden in je droom krijgt.

Beukennootjes, als kind was ik er al dol op. Op weg naar school rapen en tijdens de les oppeuzelen. Opletten dat je niet gesnapt werd.

Eigenlijk is het niet echt een kruidenweetje, maar als onderdeel van de heilzame beuk denk ik dat ik er best een apart weetje aan mag wijden en bovendien is het nu de tijd om ze te gaan rapen.

De beuk hoort net als de inlandse eik en mediterrane tamme kastanje tot de napjesdragersfamilie (Fagaceae). De vrouwelijke bloemsteel groeit namelijk uit tot een napje.

Binnen het napje ontwikkelt zich het zaad, het beukennootje. In elk napje zitten 2 nootjes Het is driekantig en bruin. Het bevat twee opgevouwen kiembladen die sterk oliehoudend zijn. Bij het ontkiemen komen deze boven de grond. Wat wel leuk is, is om te zien dat die ruwe bolsters eigenlijk een soort fluweelgevoerde juwelendoosjes blijken te zijn. De nootjes van de Oosterse of Kaukasische beuk, hebben een borstelvormig omhulsel.

Jaren met veel nootjes wisselen af met jaren met weinig nootjes. Op een warme zomer met een rijke bloei volgt een goede oogst. Na een rijk beukennootjesjaar is de grond van beukenbossen in het voorjaar bedekt met de groene kiemplantjes die voor het voortbestaan van het bos zorgen. Als er veel beukennootjes zijn, zal de winter streng worden.

Uit de beukennootjes kan men olie persen. Het wordt gebruikt in de voedingsindustrie en voor de bereiding van zepen. Het is vooral geschikt als lampenolie.

De beukennootjes worden onder andere verspreid door eekhoorns, die ze als wintervoorraad gebruiken. Ook wilde zwijnen zijn er dol op. Beukennootjes zijn ook voor ons eetbaar. Wanneer men er te veel van eet, kan dit leiden tot buitengewone vrolijkheid, mogelijk zelfs hallucinaties, gevolgd door hoofdpijn en misselijkheid. Dit komt door de zwak narcotische stof fagine, ook zit er een beetje blauwzuur in. Door de nootjes een week op een zonnige plek in huis te leggen, verdwijnt dit blauwzuur en kunnen de nootjes prima gegeten worden. Het nadeel van beukennootjes is dat het veel werk is om te pellen, maar als je de tijd neemt zijn ze heel erg lekker.

Ze zijn rauw te eten of gebakken met een klontje boter. Vroeger werden ze ook als meel aan de varkens gevoerd. Zo werd op de Walderveense standerdmolen in 1727 een schepel boeckentmeel voor 1 gulden en acht stuivers verkocht.

De beukennootjes worden ook wel boekels genoemd.

Het beukennootje is in de Germaanse streken een vruchtbaarheidssymbool.

1 Oktober is de dag van de heilige Bavo van Gent. Van Sint-Bavo werd gezegd dat hij de eerste beukennootjes uit de bomen liet vallen, een ware lekkernij voor zowel mens als dier. “Bamisweer” is traditioneel een synoniem voor herfstig weer.

In de Fabeltjeskrant werd het beukennootje aldus bezongen in het Praathuislied:

“Dubbele porties beukennoot / Vers van de boom of licht gezouten / Da’s gezellig bij het kouten”.

Beukennootpesto

2 eetlepels beukennootjes, gepeld

2 bosjes peterselie

8 eetlepels olijfolie

Snufje zout

Peper

Knoflook

Deze pesto is eenvoudig te bereiden. Stop alle ingrediënten in de blender en mix tot er een grove pasta ontstaat. Eet deze pesto met pasta, salade, stokbrood of geroosterd brood. Als variatie kun je er een teentje knoflook doorheen doen.

Heksengeld Spell (Yvonne Vrijhof)

Wil je meer geld te besteden hebben? Probeer dan dit Heksengeld Spell. Beukenblaadjes staan ook bekend als ‘heksengeld’. Hoe ga je te werk: Zoek in het bos 5 mooie Beukenblaadje, leg deze 1 dag onder iets zwaars (boek ofzo) zodat ze recht blijven. Schrijf dan op de Beukenblaadjes geldbedragen waarvan je voelt wat nodig is om jouw geldboom een energie-boost te geven, zodat het zich goed kan ontplooien. Heksengeld Spell Stop in een fles of pot met deksel: 5 stuks Heksengeld (Beukenblaadjes met geldbedragen) 5 zilveren en/of koper gekleurde muntjes 5 rijstkorrels 5 sesamzaadjes 5 kaneelstokjes 5 kruidnagels 5 hazelnoten. Sluit de fles goed af en schud 5 maal terwijl je de volgende spreuk zegt: ‘Kruiden, Zilver, Koper en Graan, meer voorspoed en meer duiten (of geld) zullen op mijn pad staan, ik neem het graag aan.’ Zet de Heksengeld pot op een zichtbare plek en schut er regelmatig even ermee. Terwijl je dit doet denk je ook even aan je geldboom. Voorspoed hoeft niet per definitie letterlijk geld te zijn, het kan ook waarde zijn in een andere vorm (bijvoorbeeld cadeaubonnen).

Foto's: bruine beuk, stammen van beuken, groene beuk, beukennootjes.