De foto van Dorian Gray door Oscar Wilde

Oscar Wilde, The Picture of Dorian Gray. Londen 1988 (Penguin Classics), 264 bladzijden.

Inhoud (samenvatting)

De hoofdpersoon in het boek is Dorian Gray. Hij is een prachtige jongeman van 17 jaar (aan het begin). Een goede vriend van Dorian, Basil Hallward, schildert een portret van hem. Een van Basil’s vrienden, Lord Henry Wotton, zorgt dat Dorian zich bewust wordt van zijn schoonheid en zegt tegen hem dat hij ervan moet genieten, omdat hij niet lang mooi zal blijven: hij zal oud en lelijk worden. Daarom wenst Dorian dat hij nooit zal verouderen, maar in plaats van hem het portret. Hij roept uit dat hij daar zelfs zijn ziel voor wil geven. Daardoor (zo blijkt later) heeft hij een pact met de duivel gesloten- zijn wens wordt vervuld.

Dorian brengt steeds meer tijd door met Lord Henry, die een sterke invloed op hem heeft. Lord Henry is een hedonist, hij is atheïstisch en hecht veel waarde schoonheid. Hij heeft overal (eigenzinnige) theorieën over. Hij geeft Dorian een boek over hoe men kan/moet genieten van het leven en verder niets, en Dorian volgt dit boek in zijn levenswijze.

Dorian wordt verliefd op de actrice Sybil Vane en ze krijgen een relatie. Ze willen gaan trouwen. Dorian neemt Basil en Lord Henry mee naar een van haar toneelstukken. Ze speelt ineens niet goed meer, omdat ze zo verliefd is. Dorian, die vooral van haar hield in haar rollen in Shakespeares toneelstukken, vindt haar nu helemaal niet interessant meer en maakt het uit. Als hij zich schuldig voelt en zich bedenkt, is het al te laat; ze heeft zelfmoord gepleegd. De man op het portret kijkt ineens wreder. Het verandert voor het eerst.

In de (13) jaren daarna leeft Dorian volgens het boek (van Lord Henry): hij geniet van zijn leven en is (dus) egoïstisch ingesteld. Iedereen die zijn pad kruist komt in de problemen door zijn slechte invloed op de mensen om hem heen. Telkens als hij iets slechts doet, verandert het portret, wat de afspiegeling van zijn ziel is.

Op een dag komt Basil naar Dorian, omdat hij nare geruchten over hem heeft gehoord. Dorian laat Basil het portret zien. Basil wil Dorian bekeren om zijn leven te beteren en te bidden, maar Dorian zegt dat het te laat is. Tijdens de ruzie steekt Dorian Basil neer in een woeste impuls. Hij dwingt een oude vriend, een chemicus, het lijk ‘op te ruimen’ (door chemische stoffen te gebruiken). Deze pleegt daarna (ook) zelfmoord omdat hij niet kan leven met deze daad. Op het portret heeft Dorian nu bloed aan zijn handen. Later ontmoet hij per ongeluk Sibyls broer James, die hem ontzettend haat en hem wil vermoorden. James speurt naar Dorian, die er erg bang van wordt, maar James komt zelf om door een ongeluk bij de jacht.

Aan het einde wil Dorian zijn leven beteren, omdat hij de aanblik van zijn ziel niet meer kan verdragen. Deze wordt echter niet meer beter (mooier). Dorian besluit het portret te verwoesten, omdat het zijn leven kapot (heeft ge)maakt. Hij steekt een mes door het portret. Daardoor gaat hij zelf dood. Het portret wordt weer zoals het oorspronkelijk was en Dorian komt er zo uit te zien als zijn ziel, dus zoals hij echt is: oud, lelijk en gemeen. Het mes blijft ook niet in het portret zitten. Het zit in Dorians hart. Als Dorian gevonden wordt, herkennen ze hem pas als ze zijn ring zien.

Technische aspecten
Fictie/ non-fictie Dit boek is natuurlijk fictie, omdat het veranderen van het portret onmogelijk is en er wordt ook geen (auto)biografisch verhaal verteld. Tijd Het verhaal speelt zich af in de negentiende eeuw, de Victoriaanse tijd dus. Het is ook in die tijd geschreven, in 1890. Je merkt wel dat het in die tijd speelt, door de beschrijvingen van de maatschappij uit die tijd, door het keurige taalgebruik in gesprekken en door namen als ‘Lord Harry Henry Wotton’. Zulke namen kom je nu niet meer zo vaak tegen en je noemt mensen ook niet altijd ‘Lord’. Toen wel, omdat het een status was en dat was vrij belangrijk. Het verhaal wordt chronologisch verteld, er zijn bijna geen terugblikken. Het verhaal omvat ongeveer twintig jaar.

Personages Dorian Gray is de hoofdpersoon. Hij is een prachtige jongeman, die ten onder gaat aan zijn ijdelheid. Na zijn ouders’ dood is hij opgevoed door zijn grootvader. Hij is van een hoge, rijke klasse. Hij wordt gemakkelijk beïnvloed door Lord Henry. In de loop van het verhaal verandert hij van een onschuldige, onbedorven jongeman in een kwaadaardige, egoïstische man. Omdat hij zo knap en sympathiek eruit ziet, denken mensen dat hij wel een goed persoon moet zijn. Pas na veel jaren ontdekt men hoe hij eigenlijk is en steeds meer mensen krijgen een hekel aan hem. Zonder zich daar bewust van te zijn heeft hij zijn ziel aan de duivel verkocht. Daardoor wordt hij steeds ongelukkiger en gaat hij uiteindelijk ten onder aan zijn ijdelheid, die hij overigens pas kreeg toen hij Lord Henry ontmoette. Voor die dag was hij helemaal niet ijdel.

Lord Henry is een man die alleen leeft voor plezier, zijn eigen plezier wel te verstaan. Hij is een atheïst, die er scherpe ideeën op na houdt over godsdienst, de maatschappij en de hypocrisie van de mensen. Zijn opvattingen zijn dan ook tegenstrijdig met (bijna) alle geldende normen en waarden uit die tijd. Hij heeft overal theorieën voor. Hij vindt het ook leuk om invloed uit te oefenen op Dorian Gray, bij wijze van experiment. Dorian, die kort voor het einde van het verhaal zegt dat hij het altijd eens is met Lord Henry, neemt diens opvattingen over en daarmee ook zijn levenswijze (hoewel Dorian veel verder gaat dan Lord Henry, die niet echt iemand kwaad doet zoals Dorian wel vaak doet). Dat wordt Dorians ondergang.

Basil Hallward is een naïeve en gelovige man, die het niet eens is met de amorele opvattingen van Lord Henry, maar hem toch ook wel mag. Hij is helemaal weg van Dorian en had gehoopt hem voor zichzelf te houden en hem uit de buurt te houden van Lord Henry, omdat die een slechte invloed op hem zou hebben (waarin hij dus gelijk kreeg). Hij wil Dorian beschermen en hem een goed mens laten zijn/worden. Dorian is ook zijn inspiratie; na het portret heeft hij nooit meer zo goed geschilderd, omdat hij Dorian niet als model had. Basils gevoel voor Dorian lijkt verliefdheid te zijn, waarschijnlijk is hij homoseksueel. In ieder geval is zijn hart gebroken als Dorian niet meer voor hem wil poseren en als hij steeds meer met Lord Henry omgaat, terwijl hij Basil niet meer ziet staan. Dorian vindt Basil dom, een naïeve, zielige man. Basils geloof en zijn (morele) opvattingen zijn ook tegenstrijdig met de ideeën en de levensstijl van Dorian Gray en Lord Henry.Structuur en samenhang Het boek is onderverdeeld in 20 hoofdstukken. Het verhaal wordt bijna helemaal choronologisch verteld. Het verhaal begint ab ovo, vanaf het begin. Er zijn wel terugblikken, maar die zijn later in het verhaal en wijzen terug naar gebeurtenissen die na het begin van het verhaal zijn gebeurd. Het boek heeft maar één verhaallijn volgens mij, namelijk de gebeurtenissen uit het leven van Dorian Gray nadat hij zijn ziel aan de duivel verkoopt.

Ruimte Het verhaal speelt zich af in het negentiende-eeuwse Londen. De hoofdpersonen zijn zeer rijke mensen; ze werken niet maar kunnen zich toch een dure levensstijl veroorloven. Ze hebben grote, luxe huizen en gaan vaak uit eten, bij andere rijke mensen op bezoek, naar de schouwburg, enz. De ruimte is niet zo belangrijk, maar het wekt wel een sfeer en geeft de lezer een idee van hoe de gebouwen en huizen er toen uitzagen. Daardoor kan je je beter inleven. De sfeer hoort ook bij het thema over de bourgeoisie uit die tijd.Opvallende aspecten van het taalgebruik in het boek Opvallend is dat het taalgebruik vrij ouderwets is. Het is wel ‘normaal’ Engels (geen middeleeuws Engels ofzo) maar je merkt aan het taalgebruik wel dat het lang geleden geschreven is, omdat het best deftig en beschaafd is. Vooral de manier waarop personen met elkaar praten is duidelijk niet modern, echt in beschaafde en moeilijke woorden. Dat heeft er natuurlijk ook mee te maken dat de meeste personen in het verhaal uit een hoge klasse zijn. Een arme boer op het platteland zou vast niet zo beschaafd gesproken hebben.

Interpretatie en thema

De titel is logisch: het is waar het hele boek om draait. Het is de oorzaak van Dorians lijden, van zijn dood, en het is de verklaring waarom Dorian niet oud wordt. Het illustreert zijn ziel, die steeds lelijker en slechter wordt door zijn al dan niet opzettelijk begane zonden.

Het boek heeft geen motto. Enkele motieven in het boek zijn: liefde, woede, blinde haat, verveling. Het thema is de strijd/ keuze tussen materiële zaken (esthetiek, schoonheid, genot, plezier enz.) en niet-materiële zaken (goed handelen, gelovig zijn, een goed geweten hebben, een ‘goede’ ziel hebben enz.). Dorian kiest, in navolging van Lord Henry, voor het eerste, maar gaat daaraan ten onder. Omdat het schilderij gaat veranderen en hij niet, moet de duivel wel bestaan. Dus wat hij doet is verkeerd en je moet dus voor het laatste kiezen. Het gaat niet om het uiterlijk en je moet niet alleen leven voor je eigen plezier zonder om anderen te geven. Dat is de thematiek van dit boek.

Literatuurgeschiedenis

Het boek is geschreven in de Victoriaanse tijd, eind negentiende eeuw. Dat merk je aan het taalgebruik en aan de ruimte. Dit boek was voor die tijd revolutionair, met zijn commentaar op de samenleving uit die tijd. Daarom werd het eerst niet goed ontvangen. Later werd het toch een enorm succes. De nadruk op het esthetische, op de schoonheid en de uiterlijke vorm, en de kritiek op allerlei geldende normen en waarden komen ook in andere werken van Oscar Wilde voor. Het zijn eigenschappen die zijn werk typeren. Oscar Wilde was zelf homoseksueel en dit merk je ook aan zijn werken. Zo komt ook in The Picture of Dorian Gray duidelijk de adoratie van de ene man voor de andere man naar voren: Lord Henry en Basil Hallward zijn beiden erg gecharmeerd van Dorian Gray. Vooral de laatste lijkt echt verliefd op hem te zijn. Hoever hun gevoelens voor Dorian gaan kom je nooit echt te weten. Wellicht heeft Oscar Wilde dit onderwerp expres een beetje verhuld, omdat homoseksualiteit in die tijd strafbaar was en werd veracht. Hij is er zelf later voor opgepakt en gevangen gezet.