HET PENTAGRAM DOOR DE GESCHIEDENIS

Tegenwoordig worden aan het pentagram vele en diepgaande betekenissen toegeschreven, de meeste ervan zijn echter van heel recente oorsprong. Maar toch is het pentagram door een lang stuk van de historie in veel verschillende contexten gebruikt. Het vroegste gebruik dat we ervan kennen dateert ongeveer 3500 v.Chr: In Ur der Chaldeeen in het oude Mesopotamië, waar het een symbool was voor de macht van het rijk, van de heersers. Bij de Hebreeuwers was het het symbool voor Waarheid en had een relatie met de Pentateuch, de eerste vijf boeken van het Oude Testament. Mogelijk wordt het pentagram daarom soms ook ten onrechte het Salomonszegel genoemd. In het oude Griekenland noemde men het pentagram de Pentalpha, omdat de geometrische compositie uit vijf letters 'a' bestond. (pent = 5,alpha = a). Afwijkend van vroegere beschavingen schreven de Grieken geen bijzondere symbolische betekenissen toe aan de letters van hun alphabet, maar bepaalde symbolen werden wel verbonden met griekse lettervormen of -posities, b.v. Gammadion en Alpha-Omega. Voor de gnostici was het pentagram de "Vlammende Ster". Voor de druiden was het het symbool van goddelijkheid. In Egypte gold het als symbool voor de onderaardse (moeder)schoot. Volgens de elten was het pentagram verbonden met de onderaardse Godin Morrigan. Voor Christenen in de Middeleeuwen gold het als het symbool voor de vijf Wonden van Christus. De christelijke keizer Constantijn I gebruikte het pentagram, samen met het chi-ro symbool in zijn zegel. In de legende van Sir Gawain en de Groene Ridder was het pentagram de glyphe van Sir Gawain, het stond in goudgravuur op zijn schild, en symboliseerde de vijf ridderwaarden. 

In de middeleeuwen was de "knoop zonder einde" een symbool voor waarheid en diende ook als bescherming tegen demonen. Het werd gebruikt als een persoonlijke 'beschermer' en als bewaker voor ramen en deuren. Het pentagram met één punt naar boven symboliseerde in de latere middeleeuwen de zomer, met twee punten naar boven was het, het teken voor de winter. Gedurende de lange tijd van de inquisitie symboliseerde het pentagram een geiten kop. Tijdens de heksenvervolgingen door de kerk werd de God Pan, en niet deze God alleen, gelijkgesteld met de duivel, (een christelijk concept, dat echter ook in andere religies een vergelijkbaar fenomeen kent), en het pentagram kreeg voor de eerste keer in zijn bestaan een negatieve betekenis, werd het symbool voor de duivel en kreeg de naam "Heksenvoet". Bij het opkomen van het hermeticisme (met een zwaartepunt op de alchemie),werd grafische symboliek uiterst belangrijk. Het concept van de microkosmische mensenwereld als een analoog van de macrokosmos, waarmee een groter universum van geest en materie bedoeld wordt, is een onderdeel van de traditionele occulte leren, zowel in westerse als ook in oosterse philosofieën. "Wat zich in de macrokosmos afspeelt, speelt zich ook op microkosmisch niveau af." (As above,so below); het pentagram, de 'Ster der Microkosmos', symboliseert de mens in de microkosmos, vertegenwoordigt daarom ook, in analogie, het macrokosmische universum. Het rechtopstaande pentagram,   (een punt naar boven) toont enige gelijkenis met een mensengestalte met zijwaarts uitgestrekte armen en benen. Een illustratie, toegeschreven aan Agrippa of aan Tycho Brae (1582) toont de overeenkomst in de verhouding van macro- en microkosmos: de vijf planeten aan de punten van de ster en de maan in het midden, waar zich ook de geslachtsdelen van de mensengestalte bevinden. En er bestaan nog andere illustraties uit die tijd, van Robert Fludd en Leonardo da Vinci, die de geometrische samenhang laten zien tussen mens en universum. Later werd het pentagram eerst symbool voor de relatie tussen het hoofd en de vier ledematen, daarna symboliseerde het de relatie tussen pure geconcentreerde essentie van 'iets' (anderen noemen dit de Geest), en de vier traditionele elementen der materie. (Quintessence)   

In de vrijmetselarij werd de mens als microprosopus (vertegenwoordiger van de microkosmos) geassocieerd met het vijfpuntige Salomonszegel. Dit symbool werd in doorvlochten en rechtopstaande vorm gebruikt voor de zittende logemeester.           De geometrische afmetingen en de structuur van de "knoop zonder einde" werd hoog gewaardeerd en ingebed in de hoek van 72 graden van de 'passer'. De vrouwelijke tak van de vrijmetselarij gebruikt de vijfpuntige "Ster van het Oosten" als haar embleem. Elke punt herdenkt een vrouwelijke hoofdpersoon (heldin) uit de Bijbelse  overleveringen. Tot aan de 19e eeuw bestond er geen enkele grafische illustratie waarin het pentagram in verband gebracht wordt met negativiteit, slechtheid en duivel.

Eliphas Levi maakte een illustratie van het rechtopstaande pentagram met de microkosmische mens in een omgekeerd pentagram met het geitenhoofd van Baphomet. Het pentagramteken wordt in de rituele (ceremoniele) magie al lange tijd gebruikt: met een rituele dolk (athame) worden pentagrammen in de lucht of op de grond getekend, waarmee aanroepingen of banningen in relatie tot de vier elementen worden gesymboliseerd. In de veertiger jaren van de 20e eeuw adopteerde Gerald Gardner het pentagram met de twee punten naar boven als een sigil (magisch zegel) voor de initiatie op het tweede niveau in de nieuw opkomende, nieuwsheidense hekserijrituelen, die later de naam Wicca kregen. Het pentagram met een punt naar boven werd, samen met de naar boven wijzende driehoek het symbool voor de derdegraads inwijding. In deze nieuwsheidense beweging werd het pentagram ook op het altaarpentakel gegraveerd, en de punten stonden dan voor de drie aspecten van de Godin en de twee aspecten van de God.

Pas achter in de zestiger jaren van de 20e eeuw kreeg het pentagram weer een functie als amulet dat gedragen werd, en van die tijd ontwikkelde het zich tot een wijd verbreid en gevestigd symbool voor de nieuwsheidense beweging en de Wicca in het bijzonder, en staat voor veel mystieke aspecten en associaties die tot de oude folklore gerekend worden. De de kracht van een symbool heeft meer te doen met zijn associaties en acceptatie, dan met de oudheid ervan, en het pentagram is zo'n symbool, dat tegenwoordig alomtegenwoordig is bij de neo-pagans.