Heksennamen voor planten.

Het kan dus voorkomen dat je een oud kruidenboek hebt met een recept dat vraagt om de tong van een paard of het oog van een kat, terwijl er iets heel anders wordt bedoeld.

Waar komt dit toch vandaan?

Vroeger had men allerlei bijnamen oftewel volksnamen voor een plant. Vaak werd het vernoemd naar hoe het er uit zag. Bijvoorbeeld pijlkruid lijkt op de gespleten tong van van een slang, daarom noemde men het slangentong.

Drakenbloed bijvoorbeeld, een gomhars die roodbruin van kleur is, heeft in de Latijnse benamingen draco staan. Het is natuurlijk geen opgedroogd bloed van een draak, maar het lijkt er wel op.

Zo heb je ook ganzentong of hazenoor voor weegbree. hondenhaar voor kweekgras.

De paardenbloem spant echt de kroon met bijnamen of volksnamen: blaasbloem, hondsbloem, kaardebloem, kaarsjesbloem, kankerbloem, kettingbloem, meierbloem, melkbloem, papenbloem, pissebloem, pluisbloem, schurftbloem, stinkbloem, beddepisser, erdgal, ertschal, ganzetong, hondepol, hondesla, konijnegroen, leeuwentand, molsla, varkensdistel, zevendistel, zuurdistel.

Stel dat ik zeg dat ik je insmeer met ezelsoor, of heb je liever smeerwortel of symphytum. Of wil je tegen koorts iets met heulenteer en kruid van de moeder of liever vlier met kamille. Zo zie je maar het is maar net in welke tijd we leven en hoe we er mee omgaan.

Nu was het vroeger heel gewoon dat als men een recept klaar maakte dit gepaard ging met een vers, gebed of spreuk om de werking nog meer kracht te geven. Iets wat tegenwoordig niet zo veel meer wordt gedaan. Doordat kruidenvrouwtjes dit deden werden ze al gauw als heks versleten. Was een kruidenkundige een wat meer geleerd iemand dan was zijn vers doorspekt met de Latijnse namen en dit gaf ook een indrukwekkend geheel.

Een voorbeeld hiervan komt uit het toneelstuk The Witch (1612) van Thomas Middleton over de heks Hecate. Ze somt de kruiden op terwijl ze ze gebruikt om de mond en neusgaten van een ongedoopt kind te vullen alvorens het te koken om zijn vet.

De magische kruiden zitten in zijn keel.

Zijn mond is volgestopt,

Zijn oren en neusgaten zijn gevuld;

Ik heb er eroselinum ingestopt,

Aconitum, frondes populeas en roet.

Daarna sium en ook acorum vulgare,

Pentaphyllion, het bloed van de vleermuis,

Solanum somnificum et oleum.

Dat lijkt natuurlijk een angstwekkend mengsel want in gewone taal is het niet meer dan:

De magische kruiden zitten in zijn keel,

zijn mond is volgestopt,

zijn oren en neusgaten zijn gevuld;

Ik heb er peterselie ingestopt,

monnikskap en bladknoppen van de populier en roet.

Daarna waterreppe en calamus, vijfvingerkruid, het bloed van de vleermuis,

aardappelen en olie.

Oké, dat ze daar een ongedoopt kind voor gebruikt is luguber, maar verder is het net een recept voor gevulde kip.

Je kunt nu natuurlijk ook iets maken met het oog van de koe, de staart van de muis en de tong van een slang. Laat je eigen fantasie eens gaan en kijk eens wat voor moois je zelf kunt brouwen of hoe je je eigen recepten op deze manier in geheimtaal of heksentaal kunt opschrijven.

Dus kijk nu nog eens met andere ogen naar de volksnamen van planten in een boek.

Adderbek Muur Stellaria media

Addertong Amerikaans viooltje Erythinium Americanum

Addervlees … Microstylis ophioglossoides

Berenoor Aurikel Primula auricula

Berenpoot Stinkend nieskruid Helleborus foetidus

Bijenkorfje Rupsklaver Medicago scuttellata

Black-boy hars Grasboomhars Xanthorrhoea arborea

Bloedende vingers Vingerhoedskruid Digitalis purpurea

Duivelsbeet Smeerwortel Symphytum officinalis

Duivelsdrek Wolfsmelk Euphorbia helioscopia

Duivelskop Lisdodde Thypa latifolia

Duivelsmelk Wolfsmelk Euphorbia helioscopa

Eendenpoot Schildvoetblad Podofhyllum peltatum

Elfenvingers Vingerhoedskruid Digitalis purpurea

Geitenbaard Moersspirea Filipendula almaria

Hanenklauw Zevenblad Aegopodium podagraria

Herdershart Herderstasje Capsella bursa pastoris

Hondentong Smalle weegbree Plantago lanceolata

Jodenbaard Moederplant Saxifraga sarmentosa

Kalfssnuit Vlasbekje Linaria vulgaris

Kattenklauw Hondsdraf Nepeta glechoma

Kattenoog Blauwe knoop Scabiosa stellata

Kattenpoot Mansoor Asarum canadense

Koeienoog Stinkende kamille Anthemis cotula

Kraaienpoot Ooievaarsbek Geranium maculatum

Lamsoor Ganzenvoet Chenopodium bonus Henricus

Lamstong Smalle weegbree Plantago lanceolata

Moederhart Herderstasje Capsella bursa pastoris

Muizenoor Havikskruid Hieracium pilosella

Muizenstaart Muurpeper Sedum acre

Paardenstaart Heermoes Equisetum arvense

Paardenvoet Groot hoefblad Petasites hybridus

Paddenkruid Stinkende kamille Anthemus cotula

Rattenkruid Wilde munt Mentha arvensis

Schildpadbloem Balmony Chelone glabra

Slangenkop Slangenkruid Echium vulgare

Slangenstaart Kromstaart Lepturus incurvatus

Slangentong Pijlkruid Sagittaria saggittafilia

Stierenogen Dotterbloem Caltha palustris

Stierenpoot Klein Hoefblad Tussilago farfara

Vlees en bloed Tormentil Potentilla tormentilla

Vogeloog Adonisroosje Adonis vernalis

Vogeltong Gewone es Fraxinus cexcelsior

Wolfsklauw Hertshoornvaren Lycopodium clavatum

Dit is maar een greep van de vele namen die er in oude boeken staan. Het is heel leuk om soms de oude volksnamen te gebruiken ipv de nieuwe. Dus leef je eigen eens uit en maak een heksenrecept.

Bron oa. Heksen zonder geheimen; Folklore van wilde planten, Geneeskrachtige kruiden.