Koortsboom

 Koortsboom:

Bij een koortsboom (ook wel lapjesboom genoemd) kan men volgens het volksgeloof koorts, of een ziekte in het algemeen, afbinden. Vaak gaat het om een (zomer)eik, maar ook andere boomsoorten zoals de linde worden genoemd. Daarnaast is ook de naam fetisjboom in gebruik, omdat het niet alleen kledingstukken zijn bij alle bomen.

Het volksgeloof vertelt dat als een lapje stof aan een speciale boom wordt gebonden, deze boom ervoor zorgt dat de koorts verdwijnt. Het lapje draagt de koorts over aan de boom en moest wel in aanraking komen met de patiënt, het was vaak een stukje van een kledingstuk. gepaard gaan met het opzeggen van een bepaalde bezweringsformule. Bekend is vooral de volgende formule: Olde marolde, Ik hebbe de kolde, Ik hebbe ze noe, Ik geve ze oe; Ik bind ze hier neer, Ik krieg ze neet weer.

In vroeger tijden werd de stof door familie of buren aan de boom gebonden, dit mocht echter door niemand worden waargenomen en dit werd vaak 's nachts gedaan. Ook mocht degene die de lap stof achterliet niet omkijken als men de plek verliet. Als men een lap stof (of ander voorwerp) wegneemt van de koortsboom, zou de ziekte overgaan op de persoon die het voorwerp bezit.

Koortsbomen worden in verband gebracht met heilige heuvels waar ook wel munten, sieraden of andere voorwerpen begraven werden met hetzelfde doel; de patiënt te genezen door de ziekte aan een voorwerp over te dragen. Er zouden (zeven) kuilen of paden rond de heuvel liggen.

Nog altijd zijn er bomen aanwezig waar lapjes stof aan worden gebonden, alhoewel er veel moeite is gedaan dit oude gebruik te laten verdwijnen. Tegenwoordig worden niet alleen afgescheurde lapjes, maar ook bijvoorbeeld zakdoeken achtergelaten. Dit doet denken aan het kinderliedje zakdoekje leggen, niemand zeggen.... Bij dit liedje horen overigens spelregels die erg lijken op de gebruiken rondom de koortsboom (zie hiervoor: Zakdoekje leggen).

Er zijn vele sagen en legenden rondom de plekken waar een koortsboom staat of heeft gestaan. Vaak zijn de bomen gerooid en op de plek is vaak een kruis, kapel of ander bouwwerk opgericht, soms echter is de oude boom nog altijd vlak bij het bouwsel aanwezig.

Zie ook https://www.verhalenbank.nl/items/show/51285

Ook in Eersel zien we dat er al een katholieke cultusplaats was voordat de specifieke rituelen die gepaard gaan met de koortsboom bestonden. In het geval van Eersel ging het, in tegenstelling tot in Overasselt, om een verering van een boom, waar we al rond 1750 een vermelding van vinden in een overzicht van katholieke cultusplaatsen. Dominee Stephanus Hanewinkel (1766-1858) denkt dat de legende van Sint-Odrada verbonden zou zijn met de lindeboom van Eersel. Zij zou de eerste heilige lindeboom geplant hebben, waaruit de andere heilige lindebomen zouden zijn ontstaan. Het is echter waarschijnlijker dat het gaat om een verering van Maria. De rituele handelingen die bij de koortsboom van Eersel hoorden, waren niet precies dezelfde als die in Overasselt. In Eersel kropen patiënten zeven keer om de boom heen en baden ze bij elke ronde het weesgegroet. Vervolgens werd een lintje of een touwtje met een spijker in de boom gestoken. Als het lintje dan ging trillen, had de boom de koorts van de patiënt overgenomen.