De aanslag (1986)

 In januari 1945, tijdens de Tweede Wereldoorlog, vermoordt het Nederlandse verzet een collaborateur in de straat waar de 12-jarige Anton Steenwijk woont. De man werd voor de woning van zijn buren neergeschoten, maar wordt door hen verplaatst naar de woning van de familie Steenwijk. Hierdoor worden zijn vader, moeder en broer door de Duitsers vermoord en wordt hun huis in brand gestoken. Tijdens zijn leven ontmoet Anton verschillende mensen die hem meer vertellen over wat er werkelijk is gebeurd op de avond van de aanval.

Wat echt fascinerend is in deze Nederlandse film is de manier waarop het verleden, beetje bij beetje, over een zeer lange periode weer vorm krijgt: de held is een man van middelbare leeftijd als hij eindelijk de uiteindelijke waarheid ontdekt. ​​Wat minder overtuigend is aan de ongeloofwaardigheid van deze situaties en de belangrijkste tekortkoming van het werk: elke keer dat er een nieuw personage verschijnt, buiten de twee vrouwen uiteraard, is zijn enige doel om de held te voorzien van nieuwe feiten over de tragedie die hij doormaakte toen hij twaalf was

Het verhaal is boeiend: de eerste scènes tijdens de noodlottige nacht zijn aangrijpend, eerst in het huis van de ouders of in het ijskoude landschap eromheen of in de kerker waar de jonge jongen de vrouwelijke verzetsstrijder ontmoet.

Dan begint het volwassen leven van het kind en hoewel er zeer sterke scènes zijn, zijn er ook enkele tekortkomingen: te veel voice-over ("Hij brengt zijn paasvakantie door in Londen" "Hij gaat trouwen" is volkomen zinloos: de foto is voldoende), en het is echt moeilijk om de psychologische verandering van de held te volgen (waarom gaat hij bijvoorbeeld scheiden?). Maar de vragen (wie zijn de helden? Wie zijn de verraders?) doen soms denken aan Jorge Luis Borges. In een van de beste scènes praat Anton met de zoon van de collaborateur: wie is NU het slachtoffer? Hebben deze jongeman en zijn moeder verdiend wat er met hen is gebeurd? 'Ze leven' antwoordt Anton.

En is de houding van Anton – blijf weg van de gebeurtenissen die de wereld opschudden – zo de moeite waard? Daarom is de laatste scène heel onthullend: eindelijk begreep hij dat verantwoordelijkheid overal is en door iedereen gedeeld moet worden.