Ca. 1900: Zeepfabriek Dobbelmann, Bottendaal, sinds 1733

De geschiedenis van de zeepfabriek Dobbelman gaat terug tot 1733, toen de Nijmeegse magistraat de gebroeders Abraham en Jacob de Mist toestemming gaf om een zeepziederij op te richten aan de Lange Brouwerstraat. Een van hun opvolgers plaatste hier in 1845 de eerste Nijmeegse stoommachine. In 1854 kocht de Duitse immigrant Johann Peter Dobbelmann de zeepfabriek voor zijn zoons Theodoor en Louis. Het bedrijf zou 114 jaar in de familie blijven. Drie generaties Dobbelmann brachten hun onderneming tot bloei. Nadat de fabriek in de benedenstad in 1895 door brand was verwoest, zette de familie het bedrijf voort in een voormalige margarinefabriek nabij de Graafseweg. Het personeelsbestand groeide fors: in 1854 telde de fabriek nog maar zeven werknemers, rond 1900 passeerde men de honderd, omstreeks 1960 had het bedrijf bijna 500 medewerkers. Onder vele tientallen merknamen leverde de fabriek tal van zeepproducten, zoals toiletzeep, scheerzeep, babyzeep, waspoeder en tandpasta. Met merken als Castella en natuurlijk Dobbelman (sinds 1934 om reclametechnische redenen met één 'n') verwierf de onderneming internationale bekendheid. Hun bedrijf verschafte de fabrikanten vooraanstaande maatschappelijke posities. Zo was Theodoor Dobbelmann (1830-1912) onder meer voorzitter van de Nijmeegse Kamer van Koophandel en lid van de Gemeenteraad, Provinciale Staten en de Tweede Kamer.

Onder de directie van de familie Dobbelmann veranderde het bedrijf nogal eens van naam: van (Stoom)Zeepfabriek Het Anker (officiële firmanaam: Gebr. Dobbelmann) in 1854, via NV Zeepfabriek 'Het Anker' v/h Gebr. Dobbelmann (1919) en Dobbelman NV (1934), tot Koninklijke Dobbelman NV (1953).

In 1968 trok Reinier Dobbelmann zich terug uit de onderneming en kwam er een einde aan de zeepfabriek als familiebedrijf. 'De Dobbelman' (zoals de Nijmegenaren de fabriek nadien stug bleven noemen) ging als Kortman en Schulte BV op in de Nederlandse chemiegigant AKZO. Nadat de directie in 1983 naar Veenendaal was verhuisd, resteerde voor de fabriek in Nijmegen een rol als productievestiging. AKZO verkocht het bedrijf in 1987 aan de Amerikaanse multinational Sara Lee/DE, waarna het werd omgedoopt in Kortman Nederland BV Nijmegen, Household Care Products. In 1999 viel het doek voor de zeepfabriek nabij de Graafseweg. De productie werd overgeheveld naar Denemarken, de fabrieksgebouwen werden in 2000 grotendeels gesloopt. Sara Lee/DE, zich bewust van het belang van het archief en de collectie van de Nijmeegse zeepfabriek als bron voor de bestudering van de geschiedenis van het bedrijf én van de stad, droeg het beheer van het 'bedrijfsgeheugen' over aan Het Archief Nijmegen. Daarmee is het behoud en gebruik van dit belangrijke Nijmeegse culturele erfgoed voor toekomstige generaties gewaarborgd.

Onder vele tientallen merknamen leverde de fabriek tal van zeepproducten, zoals toiletzeep, scheerzeep, babyzeep, waspoeder en tandpasta. Met merken als Castella en natuurlijk Dobbelman (sinds 1934 om reclametechnische redenen met één 'n') verwierf de onderneming internationale bekendheid.

Onder de directie van de familie Dobbelmann veranderde het bedrijf nogal eens van naam: van (Stoom)Zeepfabriek Het Anker (officiële firmanaam: Gebr. Dobbelmann) in 1854, via NV Zeepfabriek 'Het Anker' v/h Gebr. Dobbelmann (1919) en Dobbelman NV (1934), tot Koninklijke Dobbelman NV (1953). In 1968 ging 'De Dobbelman' als Kortman en Schulte BV op in de Nederlandse chemiegigant AKZO. AKZO verkocht het bedrijf in 1987 aan de Amerikaanse multinational Sara Lee/DE, waarna het werd omgedoopt in Kortman Nederland BV Nijmegen, Household Care Products.

Foto: Regionaal archief Nijmegen

Tekst: Huis van de Nijmeegse Geschiedenis