Ca. 1953: Kermis in opbouw

 Ca. 1953: Kermis in opbouw, Plein 1944

De Nijmeegse kermis in opbouw op een onvoltooid Plein 1944.

Zaterdag 5 oktober is de traditionele najaarskermis van Nijmegen weer begonnen. Genoeg reden om kort stil te staan bij de geschiedenis van de Nijmeegse kermis.

Haar oorsprong vindt ze in de festiviteiten die plaatsvonden na de inwijding van de St. Stevenskerk in 1273. Oorspronkelijk was het een jaarlijkse mis, die steeds meer het karakter kreeg van een jaarmarkt. Omdat deze markt tevens de afsluiting vormde van de oogstwerkzaamheden, werd het een week van ontspanning voor iedereen. Oorspronkelijk kenmerkte de kermis zich vooral door vaak bizarre attracties: dwergen, maar ook meer barbaarse activiteiten als ganstrekken of katknuppelen. De mechanische apparaten, die nu duidelijk de boventoon voeren, deden pas in de 19e eeuw hun intrede. Een voorbeeld is de stoomcarrousel.

Waar nu de Nijmeegse najaarskermis een door praktisch iedereen geaccepteerd evenement is, bestond er in bepaalde kringen in het begin van de twintigste eeuw veel oppositie tegen de kermis. In een door het anti-kermis-comité aan de gemeenteraad aangeboden rapportage, over de najaarskermis van 1912, stond een opsomming van misstanden. Openbare dronkenschap, vechtpartijen, messentrekkerij, zedeloos gedrag: volgens het comité voldoende redenen om de kermis zo spoedig mogelijk af te schaffen. Ook in 1919, na de Eerste Wereldoorlog, diende raadslid Pierre Dobbelmann een voorstel in om de kermis in de stad en ook het Schependom, de dorpen Hatert, Neerbosch en Hees, af te schaffen. Onder andere de middenstand en burgemeester van Schaeck Mathon waren tegen afschaffing: de kermis bracht tenslotte ook veel geld in het laatje van de gemeente. Uiteindelijk kwam de raad, na twee raadsvergaderingen, tot een compromis: het voorstel van Dobbelmann werd verworpen, maar er kwam een verbod op de verkoop van sterke drank tijdens de kermis.

Na dit besluit stelde het College van B&W voor om de kermissen in het Schependom af te schaffen, omdat één kermis in de stad voldoende werd geacht. Op 14 april 1920 nam de raad het voorstel van het College aan, de kermissen in Hatert, Neerbosch en Hees werden afgeschaft. De grote Nijmeegse kermis was hiermee in feite gered. (Raymond Waagen, Blog van de Nijmeegse Geschiedenis).

Collectie Regionaal Archief Nijmegen