Religieuze betekenis van bomen

 Juist vanwege deze veelzijdigheid van functies hebben bomen van oudsher 

religieuze betekenis gehad. Zo speelde de eik in de indo-germaanse cultuur 
en streken rond de Middellandse Zee een belangrijke religieuze rol, maar ook 
in Japan werd en wordt nog grote symbolische waarde aan deze boom toegekend. 
De Sumerische (natuur)god Doemoezi werd als levensboom vereerd. Bekend is ook 
de afbeelding van de Egyptische godin Hathor, die in de gedaante van een boom 
eten en drinken aan de overledene aanreikte. In de Grieks-Romeinse religie 
is de eik speciaal toegewijd aan de hoogste godheid. Het is dan ook niet toevallig 
dat eiken in oude mythen en sagen opvallend vaak door de bliksem worden getroffen: 
bliksem en donder waren immers de machtsmiddelen van Jupiter en Zeus. Het 
beroemdste heiligdom in de Grieks-Romeinse oudheid was daarom ook het eikebos 
van Zeus bij Dodona (in Epirus), waarin de godheid Zeus zich in het ruisen 
en ritselen van de bladeren openbaarde. Deze oudste orakelplaats van de Grieken 
heeft zijn wortels in een nog veel oudere vruchtbaarheidscultus (3000 v. Chr.). 
Zo smolten in Dodona de cultus rond de godin van de aarde (Gaia) en de boomcultus 
in elkaar.
Maar ook zonder een directe band met het goddelijke was de boom in de oudheid 
een symbool van het leven: wie zich aan een boom vergrijpt, bedreigt de wortels 
waarmee het leven zich voedt. Daarom was het in de Babylonische cultuur streng 
verboden schade toe te brengen aan bomen en stonden er fikse straffen op het 
vellen ervan; en in het Oude Testament werd het volk van Israël uitdrukkelijk 
verboden in een oorlog vruchtbomen te vernietigen (Deuteronomium 20, 19).  
Over "kappen met kappen" gesproken...!

In het oude Palestina neemt de eik een bijzondere plaats in; hij heeft daar 
met name de betekenis van de verbonds-boom: de hardheid van eikehout staat 
niet alleen symbolisch voor onsterfelijkheid, maar zijn ook de stille getuigen 
van eeuwige beloften en verbondssluitingen. In het heiligdom van Baal-Berith 
stonden - bij Sichem - heilige eiken; en Jahwe openbaarde zich in de eik van 
Mamre bij Hebron (Genesis 18, 1).
Ook elders in het Oude Testament is veelvuldig sprake van bomen die een 
symbolische betekenis hebben. Jahwe vergelijkt zichzelf in Hosea 14, 9 met 
de kracht en vruchtbaarheid van de altijd groene cypres. De rechtvaardige mens 
die zich aan Jahwe's geboden houdt, wordt in Psalm 92, 13-16 vergeleken met 
een groene en frisse palmboom; en in Psalm 1 heet "gelukkig de man, die niet 
treedt in het overleg van de bozen...Als een boom is hij, wortelend waar water 
stroomt, die vrucht draagt in het seizoen, zijn gebladerte zal niet verdorren". 
Steeds opnieuw wordt de rechtvaardige en godsvruchtige mens vergeleken met 
een boom (Jeremia 17, 8; Jesaja 61, 3). In het Hooglied zingt de bruid: "Als 
een appelboom tussen de bomen in het woud is mijn beminde onder de jongemannen"... 
(Hooglied 2, 3). In Daniël 4, 7-24 speelt het oeroude beeld van de wereldboom 
een rol bij koning Nebukadnessar die in Babel droomde van een wereldrijk. En 
in het boek Job is de boom het symbool van moed, hoop en uithoudingsvermogen: 
"Voor een boom is er hoop; zelfs omgehouwen kan hij nog uitbotten, opnieuw 
in bladeren schieten" (Job 14, 7 vv). Sommige bomen (zoals bijvoorbeeld de 
terebinten bij Betel, Jabes en Ofra of de tamarisken van Berseba en Gibea) 
waren zo bekend, dat alleen al het noemen ervan voldoende was om de plaats 
van samenkomst aan te duiden.
In het Nieuwe Testament wordt vaak het beeld van de boom en zijn vruchten gebruikt 
om het onderscheid tussen goed en kwaad aan te duiden (vgl. bv. Matteüs 12, 
33). In de parabel van het mosterdzaadje vergelijkt Jezus het Rijk Gods met 
een boom (Matteüs 13, 31 vv) en zichzelf met een wijnstok (Johannes 15, 1 vv). 
Vruchtbare en onvruchtbare bomen zinspelen op goede en slechte mensen; vgl. 
de gelijkenis van de onvruchtbare vijgeboom (Lucas 13, 6-9) of "Elke boom die 
geen goede vruchten draagt, wordt omgekapt en in het vuur geworpen" (Matteüs 
3, 10).