Brief aan Josefa, mijn grootmoeder

De mooiste brief ter wereld, geschreven door José Saramago aan zijn grootmoeder en gepubliceerd in de krant A Capital, in 1968 met de titel:

Brief aan Josefa, mijn grootmoeder :

"Je bent negentig jaar oud. Je bent oud, pijnlijke kont. Je zegt me dat je het mooiste meisje van je tijd was - en ik geloof het. Je kunt niet lezen. Je handen zijn dik en misvormd, je voeten zijn gerimpeld. Je droeg op je hoofd tonnen puin en brandhout, waterbollen.

Je hebt de zon elke dag zien opkomen. Van al het brood dat je kneden zou een universeel feestmaal maken. Je hebt mensen en vee opgevoed, je hebt eekhoorns in je eigen bed gelegd toen de kou ze dreigde te bevriezen. Je vertelde me verhalen over verschijningen en weerwolven, oude familieproblemen, een doodsmisdrijf. Steek je huis aan, steek je haard aan - zeven keer verwekt, zeven keer gebaard.

Je weet niets van de wereld af. Je begrijpt politiek, economie, literatuur, filosofie of religie niet. Je erfde honderd praktische woorden, een elementaire woordenschat. Hiermee heb je geleefd en zul je leven. Je bent gevoelig voor rampen en ook voor straatgevallen, prinsessenbruiloft en het stelen van de konijnen van je buren. Je hebt een grote haat om redenen die je geheugen al kwijt bent, grote toewijdingen die nergens op neer komen. Je leeft. Voor jou is het woord Vietnamese gewoon een barbaars geluid dat niet past bij je anderhalve tongcirkel. Honger weet iets: je hebt ooit een zwarte vlag zien wapperen op de kerktoren. (Heb je het me verteld, of droomde ik dat jij het deed? )

Je draagt je kleine cocon van interesses bij je. En toch zijn je ogen helder en ben je blij. Je lach is als een kleuren raket. Ik heb niemand zo zien lachen als jij. Ik sta voor je, en ik begrijp het niet. Ik ben van jouw vlees en jouw bloed, maar ik begrijp het niet. Je kwam ter wereld en je bent niet genezen van het weten wat de wereld is. Je komt aan het einde van het leven, en de wereld is nog steeds, voor jou, wat het was toen je geboren werd: een ondervraging, een ontoegankelijk mysterie, iets dat niet bij je erfenis hoort: vijftig woorden, een tuin die je in vijf minuten omdraait, een huis van tegels en vloer van modder. Ik schud je zachte hand, ik stap mijn hand over je gerimpelde gezicht en je grijze haar, gebroken door het gewicht van je lasten - en ik begrijp het nog steeds niet. Je was mooi zeg je en nou ik zie dat je slim bent Waarom hebben ze dan de wereld van je gestolen? Wie heeft me gestolen? Maar hiervan zou ik het begrijpen, en ik zou je vertellen hoe, waarom en wanneer als ik wist te kiezen uit mijn onzeilelijke woorden die jij zou kunnen begrijpen. Het is het niet meer waard. De wereld gaat verder zonder jou - en zonder mij. We zouden elkaar niet verteld hebben wat het belangrijkste was. Zullen we het niet hebben? Ik zal het je niet gegeven hebben, want mijn woorden zijn niet van jou, de wereld die je verschuldigd was. Ik krijg dit schuldgevoel dat je me niet beschuldigt - en dat is nog erger. Maar waarom, oma, waarom zit je in de zon van je deur, open voor de uitgestrekte sterrennacht, naar de hemel waar je niets van weet en waar je nooit zult reizen, naar de stilte van de velden en de spookbomen, en zeg, met de stille sereniteit van je jaren negentig en het vuur van je nooit verloren pubertijd: "De wereld is zo mooi, en het spijt me zo om te sterven! "

Dit is wat ik niet begrijp - maar het is niet jouw schuld. '