De Oversteek

Het is vandaag 20 september, de dag dat 79 jaar geleden de stad Nijmegen werd bevrijd.

Monument ‘De Oversteek’ aan de Oosterhoutsedijk heeft overduidelijk niets te maken met de recente Waalsprong, maar alles met de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van Nijmegen. Het natuurstenen monument herdenkt een van de meest heroïsche acties die tijdens de oorlog plaatsvonden en de slachtoffers die daarbij vielen.
Nadat geallieerde troepen vanaf juni 1944 vanuit Normandië en door België naar Nederland waren getrokken, bereikten zij Nijmegen op 17 september, de eerste dag van operatie Market Garden. Deze militaire operatie had tot doel de bruggen over de grote rivieren tussen Grave en Arnhem te veroveren en vervolgens vanuit Arnhem door te trekken naar het oosten, Duitsland in.
Op 20 september vond in de omgeving van het huidige monument een gewaagde operatie plaats: een oversteek van de Waal met bootjes op klaarlichte dag. Nadat eerst Britse jachtvliegtuigen beschietingen hadden uitgevoerd op de Duitsers, die aan de Betuwse zijde achter de dijk verscholen lagen, legden de Amerikanen een rookgordijn boven de rivier en uiterwaarden. Om 15.00 uur trokken vanaf de elektriciteitscentrale aan de Njmeegse zijde enkele honderden Amerikaanse militairen van de 82ste Luchtlandingsdivisie met circa 26 canvasbootjes al peddelend de rivier over. Onder een regen van kogels lieten de Amerikanen zich met de stroom meevoeren.
Zij die de Duitse kogels overleefden en niet verdronken in de Waal bereikten de Betuwse oever ter hoogte van het dorp Oosterhout. De Duitsers waren verrast dat de vijand op klaarlichte dag een zo brede en snelstromende rivier als de Waal zou oversteken, maar boden felle tegenstand. Na hevige gevechten lukte het de Amerikanen om de Duitsers op de dijk en in het nabijgelegen fort Beneden-Lent te overmeesteren en om de landhoofden van de spoorbrug en de Waalbrug te veroveren. Hiermee was Nijmegen in de late avond van 20 september 1944 bevrijd. De doorstoot van de geallieerden naar Arnhem zou echter uitmonden in een pijnlijke nederlaag, Arnhem bleek een brug te ver. Een van de gevolgen was dat Nijmegen als frontstad nog een halfjaar onder vijandelijk vuur zou blijven liggen.
‘De Oversteek’ is een ontwerp van Marius van Beek en bestaat uit twee hoge verzaagde natuurstenen met gegraveerde teksten. Een liggende gedenksteen meldt de namen van de 48 Amerikaanse soldaten die bij de roemruchte actie sneuvelden. Het monument werd op 18 september 1984 onthuld door generaal James M. Gavin, de man die veertig jaar daarvóór als aanvoerder van de Amerikaanse troepen Nijmegen bevrijdde.